Choroba zwyrodnieniowa zastawki mitralnej (MMVD) jest jedną z najczęściej spotykanych przypadłości zdrowotnych u psów . Szacuje się, że stanowi około 5-10% wszystkich przypadków przyjmowanych w klinikach weterynaryjnych. Jest zdecydowanie najczęstszą nabytą chorobą serca. Spośród pacjentów kardiologicznych aż 75% cierpi na endokardiozę zastawki mitralnej (inna nazwa określająca ten sam problem). U kotów występuje on dużo rzadziej, około 5% zbadanych pacjentów. Choroba ma charakter postępujący. Nie jesteśmy w stanie jej wyleczyć, mamy możliwość spowolnić rozwój oraz zredukować do minimum objawy kliniczne. Pojawiają się doniesienia o możliwości chirurgicznej wymiany chorej zastawki, jednak na chwilę obecną nie jest to standardowo dostępna usługa.
Kto jest najbardziej zagrożony chorobą zwyrodnieniową zastawki mitralnej?
MMVD dotyczy przede wszystkim piesków ras małych i miniaturowych (poniżej 20kg) między innymi yorkshire terierów, pomeranianów, jamników, chihuahua, maltańczyków i wielu innych. U dużych psów spotykamy ją rzadziej. Niestety, u nich przebieg choroby jest dużo ostrzejszy. MMVD występuje częściej u samców niż u samic. Dotyczy pacjentów w wieku średnim i starszym. Wyjątek stanowią Cavalier king charles spaniele, u których endokardioza może rozwinąć się znacznie wcześniej.
Przyczyna MMVD nie jest znana. Podejrzewa się podłoże genetyczne. W procesie chorobowym dochodzi do zmian w obrębie aparatu zastawkowego, najczęściej zwyrodnieniu (pogrubieniu) ulegają płatki. Powoduje to niedomykalność, a w konsekwencji cofanie się krwi z komory do lewego przedsionka. Postępująca niedomykalność doprowadza do przebudowy mięśnia sercowego i jego niewydolności.
Jakie są objawy kliniczne?
Początkowo choroba nie daje żadnych objawów. Nasz pupil zachowuje się w pełni normalnie, mimo że zmiany na zastawce już się pojawiają. Na tym etapie możliwe jest wykrycie problemu poprzez osłuchanie serca przez lekarza weterynarii. Słyszalny jest lekki szmer sercowy, najbardziej wyraźny po lewej stornie klatki w okolicy koniuszka. Kluczowe jest, aby lekarz podczas corocznych wizyt (np. szczepienie) dokładanie osłuchał pieska.
Z czasem wraz z postępowaniem choroby rozwijają się objawy takie jak kaszel, nietolerancja wysiłkowa (często zrzucana na kark wieku pacjenta), przyspieszony oddech, omdlenia a w cięższych przypadkach wodobrzusze oraz obrzęk płuc (końcowa faza choroby). Kaszel ma charakter przewlekły, początkowo delikatny a z czasem nasilający się. Występuje najczęściej w nocy lub nad ranem skutecznie utrudniając wypoczynek.
Jak zdiagnozować MMVD?
Złotym standardem jest badanie echokardiograficzne. W ten sposób jesteśmy w stanie określić wielkość jam serca, ocenić zdolność kurczenia się komór, zobrazować zastawki oraz zmierzyć szybkość i zasięg fali zwrotnej. Warto również wykonać pomiar ciśnienia krwi w celu określenia wartości wyjściowej oraz RTG klatki piersiowej w celu wykluczenia/potwierdzenia towarzyszących chorób dróg oddechowych. EKG nie służy do diagnozowania MMVD. Jest kluczowe w ocenie rytmu serca, który może być nieprawidłowy w przebiegu opisywanej choroby, jednak jest nieprzydatne do jej potwierdzenia.
Jaki jest przebieg i leczenie choroby zwyrodnieniowej zastawki mitralnej?
Niestety przebieg MMVD jest bardzo zróżnicowany i indywidualny. U małych ras proces toczy się wolniej, u dużych znacznie szybciej. Regularne kontrole kardiologiczne pozwalają ocenić dynamikę zmian oraz wprowadzić odpowiednie postępowanie w zależność od etapu choroby. Poniżej przedstawiam klasyfikację zaawansowania MMVD według American College of Veterinary Internal Medicine. Ze względu na charakter progresywny choroby, pacjent generalnie nie może cofnąć się z jednego do drugiego do drugiego etapu.
Stadium A:
Pieski ras predysponowanych (<20 kg) bez zmian chorobowych w obrębie aparatu zastawkowego.
Stadium B1:
Pieski z chorym sercem, obecnymi szmerami sercowymi oraz brakiem objawów klinicznych. Mimo zmian w obrębie aparatu zastawkowego na tym etapie choroby nie wprowadzamy leków. Nie ograniczamy ruchu. Również brak wskazań do zmiany diety. Pacjenci bezpieczni do znieczulenia ogólnego. Istotne jest, aby właściciele liczyli ilość oddechów pieska podczas głębokiego snu (norma do 30 oddechów na minutę).
Stadium B2:
U piesków zazwyczaj brak lub nieznacznie wyrażone objawy w postaci lekkiego kaszlu. Na tym etapie wprowadzamy leki. Udowodniono, że wdrożenie pimobendanu wydłuża czas do pojawienia się zastoinowej niewydolności serca średnio o 15 miesięcy! Dlatego tak istotne jest wczesna diagnoza i kontrolowanie choroby. Zaleca się ograniczyć podawanie sodu w diecie oraz wprowadzić karmy wysokoenergetyczne. Liczymy również oddechy na minutę.
Stadium C:
Choroba postępuje. Wyraźne objawy lewostronnej niewydolności mięśnia sercowego. Kaszel, przyspieszone oddechy, duszność. Terapia jest złożona, wymaga podawania kilku leków, których dawkowanie dobiera się indywidualne do pacjenta. Obejmują one preparaty moczopędne, wzmacniające siłę skurczu serca czy inhibitory konwertazy angiotensyny. Leki należy podawać przewlekle, regularnie o stałych porach. Konieczne jest regularne kontrolne badanie biochemiczne krwi oraz podstawowe badanie moczu. Podczas leczenia należy zapewnić psu ciągły dostęp do wody. Kluczowa jest współpraca i stały kontakt właściciela z lekarzem. Domowa ocena stanu serca nadal polega na liczeniu oddechów podczas głębokiego snu. Istnieją aplikacje, które ułatwiają ten pomiar (np. KardioPies).
Stadium D
Końcowy etap choroby. Pacjenci, którzy wykazują objawy niewydolności mięśnia sercowego, a jednocześnie nie reagują na standardowe leczenie.
Podsumowując, endokardioza zastawki mitralnej jest niezwykle często występującą jednostką chorobową u psów. Dotyczy osobników ras małych w podeszłym wieku. Ma ona charakter postępujący. Niestety, poprzez leczenie jesteśmy w stanie jedynie spowolnić proces chorobowy i zmniejszyć do minimum objawy kliniczne. Złotym standardem w celu postawienia precyzyjnej diagnozy jest badanie echokardiograficzne. Wczesne wykrycie choroby pozwala na wprowadzenie terapii w odpowiednim momencie, dzięki czemu jesteśmy w stanie znacznie przedłużyć życie naszego pupila.